Öpücük hastalığı, tıbbi adıyla enfeksiyöz mononükleoz, en sık Epstein–Barr virüsü (EBV) tarafından oluşturulan, genellikle çocukluk ve genç erişkinlik döneminde görülen bir enfeksiyon hastalığıdır. Virüs tükürük yoluyla bulaştığı için halk arasında “öpücük hastalığı” olarak bilinir, ancak sadece öpüşme ile değil, ortak bardak–çatal kullanımı, oyuncak paylaşımı, yakın temas, damlacık yayılımı ve aynı ortamda uzun süre bulunma ile de bulaşabilir.
________________________________________
🧫 Bulaş Yolları
• Tükürük ve ağız salgıları
• Ortak içecek–yemek takımları
• Ortak biblo, oyuncak gibi temas edilen eşyalar
• Yakın temas, sarılma, solunum damlacıkları
• Kan transfüzyonu ve organ nakli (nadir)
Virüs, taşıyıcı kişilerde haftalar, aylarca ve hatta bazen yıllarca tükürükle atılmaya devam edebilir.
________________________________________
👨⚕️ Yaş Gruplarına Göre Belirtiler
• Bebek ve küçük çocuklarda: Belirtiler çoğu zaman belirsizdir, hafif üst solunum yolu enfeksiyonu şeklinde geçebilir.
• Adölesan ve genç erişkinlerde: Klinik daha belirgin ve ağır seyredebilir.
________________________________________
🩺 Belirtiler
1. Uzun süren halsizlik ve yorgunluk
2. Ateş (genellikle 38–39 °C)
3. Boğaz ağrısı ve tonsillerde belirgin büyüme
4. Lenf bezlerinde büyüme (özellikle boyun)
5. Karaciğer ve/veya dalakta büyüme
6. Kötü ağız kokusu
7. Cilt döküntüsü (özellikle amoksisilin içeren ilaçlar kullanıldığında)
8. İştahsızlık, kas–eklem ağrıları
Belirtiler 2–4 hafta sürse de halsizlik bazı hastalarda aylarca devam edebilir.
________________________________________
🧪 Tanı Yöntemleri
Tanı klinik bulgular ve laboratuvar ile konur:
• Tam kan sayımı (lenfositoz, atipik lenfosit)
• Karaciğer fonksiyon testleri (AST–ALT yükselmesi)
• Monospot testi (heterofil antikor) – daha büyük yaşlarda daha duyarlıdır.
• EBV serolojisi (VCA IgM / IgG, EBNA) tanıda en belirleyicidir.
________________________________________
💊 Tedavi
Bu hastalık viral olduğu için antibiyotik kullanılmaz. Tedavi destek tedavisidir:
• Dinlenme ve uyku düzeni
• Bol sıvı tüketimi
• Ateş ve ağrı kontrolü için uygun ilaçlar
• Tuzlu su gargaraları
• Yumuşak, tahriş etmeyen beslenme
Kortikosteroid, yalnızca aşağıdaki ciddi durumlarda doktor tarafından verilebilir:
• Üst hava yolu tıkanıklığı
• Şiddetli tonsil ve lenf bezi büyümesi
• Hemolitik anemi
• Trombositopeni
Aspirin çocuklarda verilmeyecektir (Reye sendromu riski taşır).
________________________________________
🚫 Dikkat Edilmesi Gerekenler
• Antibiyotik etkisizdir, amoksisilin/ampisilin verilirse yaygın döküntü oluşabilir.
• Spor yapan çocuk veya gençlerde dalak yırtılması riski nedeniyle temas sporları, ağır egzersiz en az 3–4 hafta yasaklanmalıdır.
• Alkol karaciğer yükünü artırdığı için ergenlerde ve gençlerde kesinlikle kullanılmamalıdır.
________________________________________
🛡 Korunma
• Ortak bardak, biberon, damaklık, su şişesi kullanımını azaltma
• Aktif enfeksiyon döneminde yakın temasın sınırlandırılması
• Öpüşmeden kaçınma
• El hijyeni
Henüz yaygın kullanılan EBV aşısı bulunmamaktadır.
________________________________________
📌 Özet
• Genellikle iyi seyirli, kendi kendini sınırlayan bir enfeksiyondur.
• Dinlenme, hidrasyon ve semptom kontrolü tedavinin temelidir.
• Spor ve efor konusunda dalak büyüklüğü göz önünde bulundurulmalıdır.