Fayda, riskler ve doğru yaklaşım
Kortikosteroidler, vücutta böbrek üstü bezlerinden doğal olarak üretilen hormonların tedavi amaçlı hazırlanmış ilaç formlarıdır. Düşük dozda, kısa süreli ve doğru endikasyonda kullanıldığında hayat kurtarıcı olabilir. Bununla birlikte yanlış, kontrolsüz ve uzun süreli kullanıldığında ise önemli yan etkileri olabilir.
Bu nedenle tıbbi karar, her zaman faydanın riskten çok daha fazla olması prensibine göre verilmelidir.
________________________________________
🎯 Hangi Durumlarda Kullanılır?
Çocuklarda kortikosteroidler genellikle şu klinik tablolar için kullanılır:
✔ Alerjik reaksiyonlar (ani gelişen)
✔ Astım atağı ve bronşiolitin bazı ağır formları
✔ Krup Sendromu (özellikle Deksametazon / Budesonid)
✔ Otoimmün hastalıklar (JIA, ITP vb.)
✔ Ciddi egzema, atopik dermatit, kontakt dermatit
✔ Ülseratif kolit, Crohn atağı gibi inflamatuvar barsak hastalıkları
✔ Beyin ödemi
✔ Nefrotik sendrom
✔ Anafilaksi tedavisinin bir parçası olarak
✔ Bazı kan hastalıkları ve kanser protokolleri
✔ Şiddetli COVID-19 enfeksiyonu
⛔ Soğuk algınlığı, hafif öksürük, basit ateş veya her sinüzitte kortizon kullanılmaz.
________________________________________
🧩 Kullanım Şekilleri Nelerdir?
• Tablet / şurup (sistemik)
• Damar içi / kas içi (acil durum)
• İnhaler (özellikle astımda)
• Cilt üzerine krem / pomad (dermatolojik)
• Burun spreyi (alerjik rinit)
• Göz damlası
⛔ Sistemik kullanımın yan etki riski, inhaler ve topikal kullanıma göre çok daha fazladır.
________________________________________
✔️ Faydaları (Uygun Endikasyonda) Nelerdir?
• Şiddetli inflamasyonu hızlıca baskılar
• Hava yolu ödemini çözer, nefes açar
• Alerjik şokta hayat kurtarıcıdır
• Bazı otoimmün hastalıkların kontrolünü sağlar
• Krupta hızlı düzelme sağlar
• Nefrotik sendromda remisyon sağlar
• Ağır cilt reaksiyonlarını durdurur
Kısacası yerinde ve doğru dozda kullanıldığında, çocuk sağlığında çok güçlü bir tedavi aracıdır.
________________________________________
⚠️ Zararları Ve Yan Etkileri Nelerdir?
Yan etkiler doz, süre, ilaç tipi ve çocuğun klinik durumuna göre değişir.
Kısa süreli kullanımda
• İştah artışı
• Hafif davranış / uyku değişiklikleri
• Mide hassasiyeti
• Kısa süreli yüz şişkinliği
• Geçici tansiyon ve kan şekeri artışı
Uzun süreli / kontrolsüz kullanımda
🔻 Büyüme geriliği
🔻 Kemik mineral kaybı (osteoporoz)
🔻 Bağışıklıkta baskılanmaya bağlı enfeksiyon riskinde artış
🔻 Cushingoid görünüm (ay yüzü, buffalo hörgücü)
🔻 Katarakt / glokom
🔻 Böbreküstü bezinde baskılanma neticesinde ani kesilirse adrenal kriz tablosu
🔻 Tuz ve su tutulumuna bağlı ödem
🔻 Duygudurum dalgalanmaları
📝 Uzun süreli kullanım mutlaka uzman kontrolünde olmalıdır. İlaç aniden kesilmez. Doz kademeli azaltılır.
________________________________________
🧠 Doğru Bilinen Yanlışlar
Yanlış İnanış Gerçek
Kortizon çocuğu mahveder. Hayır; yanlış, uzun süreli ve kontrolden çıkmış kullanım zarar verir.
1–2 günlük kullanım zararlıdır Kısa süreli tedaviler genelde güvenlidir.
İnhaler kortizon büyümeyi durdurur. Sistemik dozlara göre etkisi çok düşüktür ve güvenlidir.
Her allerji atağında kortizon gerekir. Sadece ağır reaksiyonlarda
________________________________________
🧭 Klinik Tedavi Prensipleri
1️⃣ Endikasyon kesin olmalı
2️⃣ Alternatif daha güvenli seçenekler varsa onlar tercih edilmeli
3️⃣ En düşük etkili doz seçilmeli
4️⃣ En kısa süre mi planlanmalı
5️⃣ Yan etkileri izleme planı olmalı
6️⃣ Aile bilgilendirmesi yapılmalı
________________________________________
👨👩👧 Ailelerin Bilmesi Gerekenler
• Doktor kontrolü dışında tekrarlanmamalı ve doz artırılmamalı
• Ani kesme yasak (özellikle uzun kullanımda)
• İnhaler kullanımda doğru teknik şart
• Sık hastalanıyorsa hekimle birlikte izlem ve tarama yapılmalı
________________________________________
📌 Kısa Özet
✔ Kortizon doğru yer, doğru doz ve doğru süre ile hayat kurtarır.
✔ Yan etki riski takip ve planlama ile yönetilebilir.
✔ Kontrolsüz, gereksiz, uzun süreli kullanım zararlıdır.
✔ Hekim bilgilendirmesi ve aile eğitimi esastır.