Tamamlayıcı beslenme; bir bebeğin sadece anne sütü (veya formül mama) ile artan enerji ve besin ihtiyaçlarının karşılanamadığı dönemde, ek gıdaların anne sütüne tamamlayıcı olarak verilmesidir.
Amerikan Pediatri Akademisi (APA), ilk 6 ayda sadece anne sütü veya formül mama önermekte, ek gıdaya 6. ay civarında başlanmasını tavsiye etmektedir. Ancak özel durumlarda 5-7 aylar arasında tamamlayıcı beslenmeye başlanabilir.
Bu dönemde bebekler hâlâ temel olarak anne sütü veya formül mama ile beslenir. Bu dönemde ek gıdalar, sadece tamamlayıcı nitelikte verilir: bebeği farklı tatlar ve dokularla tanıştırmak, çiğneme ve yutma becerisini geliştirmek için başlanır.
🍴 1. Ek Gıdaya Başlama Kriterleri
APA’ye göre bir bebek, şu kriterleri sağlıyorsa ek gıdaya başlanabilir:
|
Kriter |
Açıklama |
|
Baş ve boyun kontrolü |
Bebeğin başını sabit ve dik tutabiliyor olması gerekir. |
|
Desteksiz oturabilme |
Destekle dik oturabiliyorsa hazırdır. |
|
İlgi gösterme |
Bebeğin çevresindeki yiyeceklere uzanması, ağzını açması. |
|
Ağızla itme refleksi azalması |
Kaşıktaki yiyeceği dışarı itmeden kabul edebilmesi. |
- Bu gelişim işaretleri genellikle 6 ay civarında ortaya çıkar.
- Gelişimsel olgunluk tamamlanmadan ek gıdaya başlanması beslenme problemlerine ve boğulmaya yol açabilir.
🍴 2. Temel İlkeler
- Besinler püre kıvamında, kolay yutulabilir olmalıdır.
- Tek bileşenli ve düşük alerji riski taşıyan besinlerle başlanmalıdır.
- Yeni bir gıda başladıktan sonra 3 gün bu gıda ile devam edilerek olası alerjik reaksiyonlar gözlemlenmelidir.
- Yemekler tuzsuz ve şekersiz olmalıdır.
🥣 3. 6–8 Ayda Verilebilecek Besinler
🥄 Demirden Zengin Besinler
- Demir ihtiyacı bu dönemde artar, dolayısıyla öncelik demir kaynaklarında olmalıdır:
- Demir takviyeli bebek tahılları (yulaf, pirinç, arpa; süt eklenmeden su veya anne sütü ile hazırlanır)
- Ezilmiş etler (kırmızı et, hindi, tavuk)
- Haşlanmış ve püre yapılmış balık (yüzey balıkları, kılçıksız, az yağlı)
🥑 Sebzeler
- İyi pişirilmiş ve püre yapılmış sebzeler:
- Havuç
- Kabak
- Tatlı patates
- Balkabağı
- Brokoli (çok iyi haşlanmış)
➡️ Sebzeler bu dönemde bebeğe tat farklılığı kazandırır ve lif desteği sağlar.
🍎 Meyveler
- Püre yapılmış veya iyice ezilmiş meyveler:
- Muz
- Armut
- Elma
- Şeftali
- Kayısı
➡️ Meyveler doğal şeker kaynağıdır, ekstra şeker eklenmemelidir.
🥣 Baklagiller
- İyi pişirilmiş ve ezilmiş baklagiller:
- Mercimek
- Nohut
- Barbunya
- Bezelye
- Yüksek protein ve lif içerir.
Not: İlk sunumda gaz yapabileceği için az miktarla başlanır.
🥛 Süt Ürünleri
- Küçük miktarda yoğurt (pastörize ve sade)
- Peynir (az tuzlu, pastörize edilmiş)
➡️ Ancak inek sütü bu yaşta doğrudan ana içecek olarak verilmemelidir.
🍴 4. Alerjen Gıdaların Erken Tanıtımı
- APA’ye göre yumurta, yer fıstığı, balık, süt ürünleri gibi yaygın alerjenler 6 ay civarında küçük miktarlarda tanıtılmalıdır.
- Alerjen tanıtımı:
- Sabah saatlerinde yapılır.
- Hastalık durumunda (ateş, ishal vb.) başlanmaz.
- Birkaç gün gözlem yapılır.
- Ailede ağır alerji öyküsü varsa, tanıtım doktor gözetiminde yapılabilir.
X 5. Kaçınılması Gereken Gıdalar
- Bal: 12 aydan önce verilmez (infant botulizmi riski).
- İnek sütü: Ana içecek olarak 1 yaşına kadar verilmez; yoğurt/peynir verilebilir.
- Tuz ve Şeker: Böbrek fonksiyonları ve obezite riski göz önünde bulundurularak tuz ve şeker eklenmemelidir.
- Boğulma riski olan gıdalar: Bütün üzüm, fındık, çiğ havuç parçaları, patlamış mısır verilmemelidir.
🥄 6. Beslenme Şekli
- Gıdalar kaşıkla verilmeli.
- Bebeğin yiyeceğe dokunmasına ve kendi yeme girişimlerine izin verilmelidir (bu, motor beceriler için önemlidir).
- Yemek saatleri zorlamasız, sakin ve olumlu bir ortamda geçirilmelidir.
🥛 7. Sıvı İhtiyacı
- 6. aydan sonra ek gıdalarla birlikte bebeğinize su verebilirsiniz (günde 60-120 ml).
- Meyve suyu önerilmez (ancak gerekirse az miktarda ve taze hazırlanmış olabilir).
- Asitli, şekerli içecekler kesinlikle verilmemelidir.
6–8 Ay Bebekler İçin 1 Haftalık Ek Gıda Planı
🔄 Her Gün
- 2 ana öğün (katı gıda)
- Anne sütü veya mama: Serbest emzirme veya günde 4–6 kez mama
- Su: Ek gıdadan sonra birkaç yudum (toplam 60–120 mL yeterli)
PAZARTESİ
- Sabah (10:00): Pirinç unu + anne sütü/mama ile hazırlanan püre (3-4 kaşık)
- Öğleden sonra (14:00): Havuç püresi (iyi haşlanmış ve ezilmiş)
SALI
- Sabah: Yulaf ezmesi + elma püresi
- Öğleden sonra: Kabak püresi + birkaç yudum su
ÇARŞAMBA
- Sabah: Yoğurt (1-2 yemek kaşığı, tam yağlı, sade)
- Öğleden sonra: Patates-havuç püresi (sıcaklığına dikkat!)
PERŞEMBE
- Sabah: Muz ezmesi (yarım muz, çatalla ezilmiş)
- Öğleden sonra: Pirinç lapası + 1 tatlı kaşığı zeytinyağı
CUMA
- Sabah: Armut püresi + biraz irmik
- Öğleden sonra: Ispanak-patates püresi (az miktar, dikkatli verilmeli)
CUMARTESİ
- Sabah: Sebzeli yoğurt (yoğurt + kabak-havuç püresi)
- Öğleden sonra: Yulaf ezmesi + ezilmiş şeftali
PAZAR
- Sabah: Patates + havuç + zeytinyağı (karışık sebze püresi)
- Öğleden sonra: Muz + yoğurt karışımı