Çocukluk Çağı Astımı
Astım, hava yollarının belli zaman dilimlerinde daralmasına bağlı olarak gelişen, nöbetler halinde gelen öksürük, solunum güçlüğü, çabuk yorulma, tıkanma ve hışıltı ile seyreden bir alt solunum yolu hastalığıdır.
Havayollarında hassasiyete neden olan genetik faktörlerin üzerine çevresel etkenlerin eklenmesiyle başladığı düşünülmektedir. Büyük ölçüde alerjik nedenlerle, bazen de özellikle küçük çocuklarda basit solunum yolu hastalıklarıyla tetiklenir.
Genellikle astımı olan çocukların solunum güçlüğü atakları ve öksürükleri geceleri daha belirgindir. Bu hastalarda efor ile öksürüğün artması oldukça tipiktir. Çocukluk çağı astımı bazen solunum güçlüğü nöbetleri olmadan sadece tekrarlayan öksürüklerle karşımıza gelebilir. Astım atakları kullanılan ilaçlarla büyük ölçüde gerileyebilir ancak tekrarlayıcı özelliği genellikle devam eder. Astımın kabaca alerjik (atopik) ve alerjik olmayan (nonatopik) olmak üzere iki şekli vardır.
Astımın Çocuklardaki Sıklığı Nedir?
Astımın çocuklardaki sıklığı yaklaşık olarak %9-10 civarındadır. Tüm dünyada alerjik hastalıkların ve astımın görülme sıklığı giderek artmaktadır. Toplumda her 5 çocuktan birinde alerjik hastalıklar, her 10 çocuktan birinde ise astım hastalığı görülmektedir.
Astım Hastalığı Kaç Yaşında Başlar?
Astım çocuklarda her yaşta ortaya çıkabilir. Genellikle %80 oranında 5 yaştan önce başlar.
Astım Çocuklarda Geçici Bir Hastalık Mıdır?
Genel olarak çocukluk çağında astım tanısı almış hastaların yaklaşık %50-60′ı ergenlik dönemine kadar iyileşir. Doğru planlanan bir tedavi ile astım büyük ölçüde kontrol altına alınabilen bir hastalıktır.
Çocuklarda Astım Tedavi Edilmez İse Ne Gibi Sakıncaları Vardır?
Astım çocuklarda uygun şekilde tedavi edilmezse büyüme geriliğine, günlük aktivitelerde kısıtlılığa, okul devamsızlıklarına, maddi ve manevi kayıplara sebep olur.
Çocukluk Çağı Astımının Belirtileri Nelerdir?
Astımda ana belirti öksürüktür. Öksürük çeşitli şekillerde olabilir. Esas olarak geceleri ve eforla (hareketle) artan öksürük tipiktir. Öksürük genelde balgamlı vasıftadır. Özellikle küçük çocuklar balgamı çıkarmakta güçlük çekerler. Astımda görülen diğer belirtiler şunlardır;
- Nefes darlığı
- Soluk alıp verirken hışıltı
- İstirahat esnasında hızlı nefes alıp verme
- Göğüs ağrısı
- Nefes alıp verirken kaburgalar arasında çekilmeler
- Halsizlik
- Yorgunluk hissi
- Dudak ve tırnaklarda morarma
- Kokulara karşı hassasiyet
Çocuklarda Astım Atağını Tetikleyen Faktörler Nelerdir?
Alerjenler: Ev tozu, ev tozu akarları, polenler, küf mantarları, hayvan tüyleri/yün gibi maddeler
Kimyasallar: Sigara dumanı, hava kirliliği, parfüm, cila, boya gibi
Enfeksiyonlar: Özellikle üst solunum yolları enfeksiyonlarından sinüzit, nezle, grip gibi enfeksiyonlar
Bazı ilaçlar: Aspirin, ibuprofen, naproksen gibi nonsteroidal anti-inflamatuar ilaçlar bazı durumlarda tetikleyici olabilmektedir.
Bazı gıdalar: Astım atağını tetikleyen besinlerin en çok bilinenleri kabuklu yemişler, kabuklu deniz hayvanları, süt ve süt ürünleridir. Bunlar dışında, çocuktan çocuğa değişiklik gösterebilen pek çok gıda da alerjik astıma neden olabilmektedir. Başta tartrazin olmak üzere tatlılarda kullanılan renk veren maddeler, gıda boyaları da astım atağını tetikleyebilmektedir.
Bunların yanı sıra özellikle stres ve soğuk hava da astım atağını tetikleyebilmektedir.
Çocuklarda Astım Tanısı Nasıl Konur?
Çocuklarda astım tanısını kesin olarak koyduracak herhangi bir tetkik bulunmamaktadır. Hastalığın hikâyesi, muayene bulguları ve astım dışında kronik öksürüğe neden olabilecek başka hastalıkların (tüberküloz, kistik fibrozis, gastroözefageal reflü, geniz akıntısı sendromu, kronik sinüzit, geniz eti) olmadığının ispatı ile konur.
Akciğer filminin astım tanısından ziyade astım dışı hastalıkların olmadığının gösterilmesi için çekilmesi yararlıdır. Ek bir sorun yoksa astımlı çocukların akciğer filmlerinde belirgin bir anormallik yoktur. Sadece bronşlarda kalınlaşma ve akciğer hava miktarında artma görülür.
Solunum testleri özellikle bu testlere uyumlu olan 6 yaşından büyük çocuklarda solunum testi yapmak astım tanısı koymada yardımcı olabilmektedir. Ayrıca tedaviye yanıtın takibinde de kıymetli bilgiler verir. Test, spirometre adlı cihaza hızla üflemek suretiyle yapılır. Hızlı üfleme sırasında akciğerdeki hava akım hızları, spirometreye bağlı bir bilgisayar tarafından ölçülür. Çıkan sonuçlar hastanın yaşına uygun değerler ile karşılaştırılır.
Kan testleri astım olduğu düşünülen çocuklarda alerjik yapısının olup olmadığını gösteren immünglobülin E maddesi (IgE) bakılması ve eozinofil adlı alerji hücrelerinin sayımı alerji araştırmasında önemlidir. IgE düzeyinin normal çıkması çocuğun astım olmadığı anlamına gelmez. Sadece alerjisi olmadığını ortaya koymakta yardımcı olur.
Deri testleri alerjik astımı olduğu düşünülen çocuklarda özellikle solunum yolu alerjenlerinin tespiti için kullanılır. Yenidoğan döneminden itibaren bu testler yapılabilmektedir.
Her alerjik çocuğun astım olmayabileceği ve her astımlı çocukta da alerji olmayabileceğini aklımızdan çıkarmamamız gerekir.
Çocuklarda Astım Nasıl Tedavi Edilir?
Eğer çocuğunuzda alerjik astım varsa öncelikle alerjik olunan maddeden uzak tutmak gerekir. Hekiminizin önerileri doğrultusunda alınacak çevresel önlemler ile hastalık belirtilerinin belirgin derecede azalması mümkündür.
Çocuğunuzdaki astım alerjik değilse ya da alerjik çocuklarda çevresel önlemlerin yeterli olmadığı durumlarda ilaç tedavisi başlanabilir. İlaç tedavisinin uygun görüldüğü çocuklarda hava yolu ile akciğerlere çekilip bronşları tedavi eden sprey veya nebül şeklindeki ilaçlar kullanılmaktadır. Bunlar, alerjinin yarattığı bronş hassasiyetini azaltarak atakları önleyici ve çocuğun şikayetlerini rahatlatıcı ilaçlardır.
Astım tedavisinde kullanılan ve atakları önleyici etkisi olan ilaçların birçoğunda düşük dozlu kortizon bulunmaktadır. Ancak bu gibi ilaçların kana geçme oranı çok düşük olduğundan, uygun dozda kullanıldıklarında kortizona ait yan etkilere yol açmayan ilaçlardır.
Bunun yanı sıra hekiminiz atak sıklığını azaltmak için montelukast sodyum adını verdiğimiz ilacı içeren toz ya da çiğneme tableti şeklinde önerebilirler.